Ruiny klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu
Na malowniczym wzgórzu zwanym Marymontem, nad rzeką Osławą wznoszą się godne podziwu ruiny warownego klasztoru i kościoła Karmelitów Bosych. Jest to jeden z nielicznych zachowanych klasztorów warownych w Polsce. Ruiny usytuowane są w odległości około 3 km od centrum miasta stanowią największą atrakcję Zagórza. Prowadzi do nich Droga Krzyżowa będąca jednocześnie galerią rzeźby bieszczadzkiej. To jedyna w Polsce tego typu realizacja kalwaryjskiej drogi. Każdą stację wykonał inny artysta lokalnym i żadne ze stacji się nie powtarza. Jest to niewątpliwie najciekawsza droga krzyżowa w Bieszczadach.
Odrobina historii
Prace przy budowie klasztoru w stylu barokowym rozpoczęły się w 1700 roku i trwały równo 30 lat. W ich wyniku budowy powstał kompleks klasztorny, w skład którego wchodziły: kościół, budynek klasztorny, szpital dla weteranów wojskowych, dom dla gości i zabudowania gospodarcze.
Klasztor poza swą podstawową funkcją (miejscem modlitwy), miał pełnić rolę warowni.
Fundatorem obiektu był Jan Franciszek Stadnicki właściciel pobliskiego Leska, to właśnie dzięki jego córce Annie kościół posiadał bardzo bogate wyposażenie. Anna Stadnickia przekazała na ten cel swe klejnoty i srebra. W 1714 roku wprowadzili się tu zakonnicy. Po ukończeniu budowy w 1730 r., przystąpiono do wznoszenia wysokich, fortecznych murów.
Okres świetności Klasztoru Karmelitów Bosych przypada na lata 1730-1772, do pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej.
Podczas oblężenia przez wojska rosyjskie 29 listopada 1772 roku, zabudowania klasztorne uległy spaleniu i konwent nie odzyskał już dawnej świetności. 26 listopada 1822 roku, z niewyjaśnionych do dziś przyczyn, wybuchł kolejny pożar, który zniszczył całkowicie wiązania dachowe klasztoru i kościoła. Wkrótce potem zlikwidowano konwent Karmelitów Bosych, których zmuszono do opuszczenia jego murów, zaś majątki i legaty klasztoru przeszły na skarb państwa i do funduszu religijnego. Przez następne 135 lat budowla stawała się ruiną.
Po drugiej wojnie światowej runy klasztoru powróciły w ręce prawowitych właścicieli zakonu Karmelitów Bosych, którym władze państwowe nie zezwoliły na odbudowanie obiektu.
Kiedy klasztor stał się własnością gminy Zagórz, ruszyły prace zabezpieczające najlepiej zachowanych fragmentów. W 1957 roku kuria przemyska przekazała ruiny zakonowi Karmelitów Bosych i podjęto próbę odbudowy. Do 1997 roku mury ulegały dalszej dewastacji, jednak w końcu podjęto decyzję aby utrzymać budowlę w stanie stałej ruiny. Odbudowano wieżę z której rozciągają się piękne widoki na góry, rzekę Osławę i samo miasteczko oraz wzmocniono ścianę prezbiterium.
Czasy współczesne
Obecnie ruiny klasztoru Karmelitów Bosych w Zagórzu znajdują się pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Przed front kościoła powróciła figura Matki Boskiej Szkaplerznej, na wzgórzu odprawiane są nabożeństwa majowe i uroczysta Msza Święta w dzień Matki Boskiej Szkaplerznej, patronki Karmelu.
Do dziś przetrwały pozostałości budynku kordegardy, klasztoru, cel zakonnych i zabudowań gospodarczych.
Zwiedzanie
Ruiny klasztoru na zagórskim Marymoncie, to jedno z popularniejszych miejsc turystycznych przy trasie w Bieszczady. Do dziś możemy podziwiać pozostałości przepięknych fresków które widniały wokół ołtarza.
Cały obiekt stoi na wyniosłym wzgórzu, otoczonym z trzech stron korytem Osławy. Na teren klasztorny prowadzi brama w murach obronnych.
2012 roku udostępniono w Zagórzu w pobliżu wzgórza Marymont drogę krzyżową, którą wykonali bieszczadzcy artyści. Wieża widokowa na ruinach klasztoru została oddana turystom w czerwcu 2014 roku i ma wysokość 22 metry. Na górę wchodzi się po drewnianych schodach, które znajdują się wewnątrz wierzy. Na szczycie można skorzystać z zamontowanej lunety, która umożliwia obserwację otaczającej przyrody.
Zaaranżowane zostały tu również ogród przyklasztorny,na wzór dawnego ogrodu klauzurowego. Posadzono w nim drzewa owocowe, krzewy i zioła, powstało też rosarium. W ogrodzie znajdują alejki to znakomite miejsce gdzie w ciszy i spokoju można odpocząć.
Wstęp na teren ruin klasztoru w Zagórzu jest bezpłatny.
Ciekawostki
- Z klasztorem związanych jest kilka legend, jedna z nich mówi, że na murach klasztoru ukazuje się duch rycerza oraz widmo zakonnika, który to na polecenie władz austriackich miał podpalić klasztor i w ten oto sposób teraz pokutuje za swoje czyny.
- Kolejna legenda mówi o podziemnym tunelu pod Ostawą, która łączy klasztor z zamkiem w Lesku. Z kolei następna mówi o postaci prawowitego strażnika ruin – mnicha, którego można dostrzec z jednej z wież.
Na klasztornych murach znajduje się również upamiętniająca tablica z imionami pochowanych tu niegdyś mnichów. Jej treść to:
„Pokój Tobie przechodniu. Wstrzymaj kroki. Kto z pośpiechem doby życia przebiega może iść dalej. Ciebie jednak proszę abyś się zatrzymał. Oto patrz i kolana do modlitwy zginaj bowiem w krypcie tego kościoła spoczywają ziemskie szczątki 55 ojców i braci Karmelitów Bosych, których w XVIII i XIX stuleciu miłość Chrystusa w modlitwie i pracy przywiodła na zagórski Marymont.”